Thời khắc lịch sử của một hành trình mới để kiến tạo tương lai

Ngày 1/7/2025 - Việt Nam chính thức bước vào một trang mới, trang của tinh thần cải cách mạnh mẽ, của khát vọng đổi mới bộ máy để kiến tạo tương lai, khi cả nước còn 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và mô hình chính quyền địa phương hai cấp chính thức được triển khai đồng bộ trên toàn quốc. 

Không phải ngẫu nhiên mà sự kiện này được gọi là một thời khắc lịch sử, bởi đây là lần đầu tiên kể từ sau ngày đất nước thống nhất, một cuộc sắp xếp quy mô lớn nhất từ trước đến nay về tổ chức hành chính cấp tỉnh được thực hiện, không đơn thuần là việc "gộp" các đơn vị nhỏ thành lớn hơn, mà là sự tái cấu trúc toàn diện, mang tầm tư duy chiến lược quốc gia. Đó là quyết tâm dám thay đổi những điều đã quen thuộc, đã gắn bó, để hướng tới một tổ chức hành chính tinh gọn, hiệu quả, hiện đại hơn – nhằm phục vụ người dân tốt hơn và mở ra không gian phát triển mới cho đất nước trong kỷ nguyên toàn cầu hóa và đổi mới sáng tạo.

Nhìn lại hành trình chuẩn bị cho sự kiện này, không thể không nhắc đến biết bao cuộc họp, hội nghị, hội thảo, những chuyến khảo sát để lắng nghe ý kiến từ cơ sở đến chuyên gia, từ người dân đến lãnh đạo địa phương. Bởi việc sáp nhập đơn vị hành chính không phải là một mệnh lệnh hành chính giản đơn, mà là một bước ngoặt về tư duy phát triển, rất cần sự đồng thuận xã hội và cách tiếp cận thận trọng nhưng quyết đoán. Những địa phương từng tồn tại độc lập, với tên gọi gắn liền với lịch sử, văn hóa, tình cảm của bao thế hệ người dân, giờ đây hòa vào nhau để hình thành những đơn vị hành chính mới – lớn hơn, mạnh hơn, nhiều cơ hội phát triển hơn. Trong cái tiếc nuối của việc "chia tay một cái tên" là mầm mống của một bản sắc mới đang hình thành – bản sắc của những vùng đất biết gác lại cục bộ để cùng nhau vươn lên.

34 tỉnh, thành không chỉ là con số, mà là một biểu tượng của tinh thần hợp nhất – tinh thần luôn chảy trong mạch nguồn dân tộc ta từ thuở dựng nước. Nếu ngày xưa cha ông ta hợp nhất các vùng miền để thành một quốc gia thống nhất, hôm nay, con cháu lại hợp nhất các đơn vị hành chính để kiến tạo một quốc gia phát triển. Đây là biểu hiện sinh động của bản lĩnh dân tộc: không ngừng điều chỉnh mình để phù hợp hơn với yêu cầu thời đại.

 Song hành với việc sáp nhập tỉnh là việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp: cấp tỉnh và cấp xã, đó là một bước cải cách hành chính quan trọng, nhằm tinh giản các tầng nấc trung gian, giảm chồng chéo trong quản lý và đẩy mạnh phân quyền cho cấp cơ sở – nơi gần dân nhất, hiểu dân nhất và có khả năng phản ứng nhanh nhất với các vấn đề thực tiễn. Một chính quyền gần dân hơn sẽ phục vụ dân tốt hơn. Khi người dân chỉ cần đến một đầu mối để giải quyết thủ tục hành chính, khi mọi thông tin được công khai, minh bạch, khi trách nhiệm được giao đúng nơi, đúng người, niềm tin với bộ máy công quyền sẽ được củng cố mạnh mẽ. Niềm tin ấy, một khi đã được dựng xây bằng hiệu quả thực chất, sẽ trở thành chất keo gắn kết giữa Nhà nước và Nhân dân, giữa khát vọng cá nhân và mục tiêu phát triển chung của đất nước.

Không gian hành chính được mở rộng đồng nghĩa với việc không gian phát triển được tái cấu trúc. Các địa phương mới hình thành sau sắp xếp, sáp nhập thường có diện tích, dân số, tài nguyên và tiềm lực kinh tế lớn hơn trước – đây là điều kiện cần để quy hoạch lại phát triển không gian vùng, thúc đẩy liên kết vùng, định hình lại trung tâm kinh tế – đô thị – văn hóa và các hành lang phát triển chiến lược. Nếu trước đây, mỗi tỉnh chỉ lo phát triển theo ranh giới riêng, thì nay, với quy mô mới, các địa phương có thể nghĩ xa hơn, làm lớn hơn, và phối hợp chặt chẽ hơn trong việc thu hút đầu tư, xây dựng hạ tầng và tổ chức lại chuỗi giá trị sản xuất. Từ đó, tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong vùng, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, giảm trùng lặp trong đầu tư công và gia tăng hiệu quả sử dụng ngân sách. 

Ở chiều sâu văn hóa, việc sáp nhập các địa phương còn mang một ý nghĩa rất nhân văn: gắn kết các cộng đồng vốn có sự gần gũi về phong tục, tập quán, ngôn ngữ, đời sống… nhưng lâu nay bị chia cắt bởi ranh giới hành chính. Khi trở về cùng một mái nhà chung, những di sản văn hóa có điều kiện được kết nối lại, được bảo tồn và phát huy theo hướng hài hòa, đa dạng. Những giá trị bản địa nay có thể cùng nhau soi chiếu và làm giàu cho nhau. Những mô hình quản lý, giáo dục, y tế, dịch vụ công từng phân tán, nay có thể được chuẩn hóa và nâng cao chất lượng nhờ khả năng tích hợp và quy mô đủ lớn.

Chúng ta cũng cần thẳng thắn nhìn nhận rằng, bất kỳ sự thay đổi lớn nào cũng đi kèm những xáo trộn ban đầu. Tâm lý tiếc nuối về tên gọi quê hương, sự lúng túng trong vận hành bộ máy mới, hay cảm giác "xa trung tâm" của một bộ phận người dân là điều không tránh khỏi. Nhưng đó là thách thức nhất thời, còn giá trị lâu dài vượt xa những điều ấy. Điều quan trọng là chính quyền các cấp phải chuẩn bị kỹ càng, tổ chức tốt công tác tuyên truyền, hướng dẫn, đồng hành cùng người dân, đồng thời có những chính sách hỗ trợ đặc thù để ổn định tổ chức và phát huy tiềm năng sau sắp xếp. Khi người dân cảm nhận được sự lắng nghe, được sự hỗ trợ, và không ai bị bỏ lại phía sau, họ sẽ trở thành những người đồng hành tích cực nhất của công cuộc đổi mới.

Chúng ta có thể hình dung đất nước hôm nay như một cánh buồm lớn đang căng gió ra khơi. Gió chính là khát vọng đổi mới, là quyết tâm chính trị, là lòng tin của Nhân dân. Cánh buồm ấy, muốn đi xa, phải nhẹ hơn, tinh gọn hơn, và có hướng đi rõ ràng. Việc sắp xếp lại tổ chức hành chính và chính quyền địa phương chính là để con tàu Việt Nam có được dáng hình tối ưu, để có thể lướt đi mạnh mẽ hơn trên đại dương đầy sóng gió của thời đại. Ngày hôm nay, mỗi người dân Việt Nam có quyền tự hào mình đang sống trong một thời khắc lịch sử. Không phải vì bản đồ hành chính thay đổi, mà vì chúng ta – với tư cách là một quốc gia – đã dám bước ra khỏi vùng an toàn, dám gác lại cái riêng để hướng đến cái chung, dám lựa chọn một mô hình tổ chức đơn vị hành chính mới vì tương lai dài hạn. Đó là một quyết định của trách nhiệm và của tầm nhìn. 

Trong hàng ngàn năm lịch sử, dân tộc ta đã nhiều lần viết nên những bản anh hùng ca thay đổi vận mệnh quốc gia. Hôm nay, chúng ta không đánh giặc, không mở mang bờ cõi bằng vũ khí, mà bằng trí tuệ, bằng cải cách thể chế, bằng sự đồng lòng của toàn dân tộc. Đó cũng là một hình thức chiến thắng – chiến thắng chính mình để tiến lên, chiến thắng những thói quen cũ kỹ để bước vào kỷ nguyên mới.

Ngày 1/7/2025 là thời khắc lịch sử, vì từ đây, một hành trình mới đã bắt đầu. Và hành trình ấy sẽ không dừng lại, vì đằng sau nó là cả một dân tộc đang khát khao phát triển, là thế hệ trẻ đang cống hiến từng ngày, là những người lãnh đạo đang tìm mọi cách để đưa đất nước đi xa hơn, cao hơn, vững vàng hơn trong tương lai. 

Chúng ta đi tiếp, không phải để giữ mãi những điều đã cũ, mà để làm nên những điều tốt đẹp hơn. Và mỗi người, ở vị trí của mình, hãy sống trọn vẹn với thời khắc này – thời khắc mở đường cho một kỷ nguyên Việt Nam phát triển mạnh mẽ, hiện đại và đầy bản lĩnh.

                                                                                    PGS.TS Bùi Hoài Sơn 

Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội